Επειδή η δομή της οικογένειας τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει (και συνεχίζει να αλλάζει), και επειδή αρκετά παιδιά μεγαλώνουν σε ένα σπίτι χωρίς και τους δύο βιολογικούς γονείς, πολλοί ερευνητές και κοινωνικοί επιστήμονες έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στην ποιότητα της σχέσης των γονιών και στην επίδραση που έχει αυτή στα παιδιά.

Γράφει η Ελένη Σίγκου

BSc, MSc Ψυχολογίας/Professional Certification στις Μαθησιακές Δυσκολίες – Δυσλεξία

Οι πρώτες μελέτες που έγιναν αφορούσαν παιδιά διαζευγμένων οικογενειών και τα ευρήματα γενικότερα έδειχναν και δείχνουν ανάμικτα αποτελέσματα. Αν και είναι γεγονός πως εμφανίζεται μια συσχέτιση ανάμεσα στα παιδιά από διαζευγμένες οικογένειες και τις χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις, την αρνητικότερη ψυχολογική κατάσταση, τη χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και τις λιγότερες καλές σχέσεις με τους άλλους σε σύγκριση με τα παιδιά που μεγαλώνουν στο σπίτι και με τους δύο βιολογικούς γονείς, υπάρχουν και ευρήματα που δείχνουν πως το διαζύγιο μπορεί να έχει λιγότερες αρνητικές επιπτώσεις από τη μη καλή συμβίωση των γονιών.

Παιδιά που μεγαλώνουν και με τους δύο βιολογικούς γονείς στο σπίτι, μπορεί να εκτίθενται σε στρεσογόνες καταστάσεις όπως στους έντονους καυγάδες των γονιών, τη βία, την κατάχρηση ουσιών, την ανικανότητα ανατροφής κ.α. Όλα αυτά αυξάνουν τον κίνδυνο της κακής προσαρμογής του παιδιού. Εύλογα επομένως μπορούμε να καταλήξουμε πως τον καθοριστικότερο ρόλο στην εξέλιξη του παιδιού, τον παίζουν τόσο τα ατομικά χαρακτηριστικά του κάθε γονιού, αλλά και η σχέση που διατηρούν οι δύο γονείς μεταξύ τους είτε συμβιώνουν στο ίδιο σπίτι είτε όχι. Ακόμη και στην περίπτωση των διαζευγμένων οικογενειών, κάποια παιδιά ανταποκρίνονται καλά γιατί οι γονείς καταφέρνουν να διαχωρίσουν τις προσωπικές τους διαφορές και συμμετέχουν ομαδικά στη διατήρηση μιας καλής ισορροπίας στη σχέση των μελών της οικογένειας, αναφέρουν οι ειδικοί.

Πώς επηρεάζει η σχέση των γονιών τα παιδιά;

Όπως έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενο άρθρο, η οικογένεια παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον κόσμο, καθώς και στον τρόπο που θα διαμορφώσουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους. Οι γονείς παρέχουν στα παιδιά συναισθηματική και υλική ασφάλεια, και έτσι τα παιδιά γνωρίζουν πως μπορούν να βασίζονται σε αυτούς. Άρα, η ανάπτυξη των παιδιών δεν μπορεί να κατανοηθεί ανεξάρτητα από την αλληλεπίδραση που έχουν οι γονείς μεταξύ τους.

Σύμφωνα με την κοινωνική θεωρία της μάθησης, τα παιδιά παρατηρούν και συμπεριφέρονται με βάση αυτό που προσλαμβάνουν από το περιβάλλον τους. Η θετική αλληλεπίδραση μεταξύ των γονιών παράγει παρόμοιες μορφές συμπεριφοράς στα παιδιά. Όσο πιο αυξημένες είναι οι γονικές συγκρούσεις, τόσο υψηλότερα είναι τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών. Ακόμη και στην περίπτωση του διαζυγίου, οι έρευνες δείχνουν πως αν και πρόκειτα για μια στρεσογόνο κατάσταση τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς, αρνητικά αποτελέσματα θα υπάρξουν στα παιδιά όταν υπάρχει μειωμένη ποιότητα στη σχέση του ζευγαριού και όχι τόσο από το ίδιο το διαζύγιο.

Η σχέση των γονιών που χαρακτηρίζεται από εμφανείς και έντονες συγκρούσεις μπορεί να επηρεάσει τόσο αρνητικά τα παιδιά, που να τα φέρει σε χειρότερη θέση από τα παιδιά με διαζευγμένους γονείς. Πιο συγκεκριμένα, η ποιότητα της σχέσης έχει βρεθεί να συνδέεται με προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού, με τις κοινωνικές του δεξιότητες και ικανότητες, με το συναισθηματικό του κόσμο, με τις σχολικές του επιδόσεις και με την επικοινωνία που διατηρεί το παιδί με τους γονείς.

Οι έρευνες επίσης δείχνουν πως οι γονείς που έχουν καλή σχέση μεταξύ τους, έχουν παιδιά που αναπτύσσουν και τα ίδια καλές σχέσεις. Όταν το ζευγάρι είναι ευχαριστημένο από τη σχέση του, τότε και τα παιδιά έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε όλους τους τομείς. Η συσχέτιση αυτή έχει βρεθεί να ισχύει σε όλα τα μορφωτικά, οικονομικά και κοινωνικά υπόβαθρα, σε όλες τις φυλετικές και εθνικές δομές της οικογένειας.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

Τα παιδιά που μεγαλώνουν με ευτυχισμένους γονείς στο ίδιο σπίτι, είναι αυτονόητο ότι έχουν καλύτερη ανάπτυξη και εξέλιξη. Οι ευτυχισμένοι γονείς έχουν και ευτυχισμένα παιδιά. Είναι επομένως ευθύνη των γονιών να διατηρούν καλή ποιότητα στη σχέση τους και να μην κάνουν τα παιδιά τους αθώα θύματα της αδυναμίας τους να διατηρήσουν μια αρμονική και σταθερή σχέση στο σπίτι.

Τα παιδιά αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια, εμπιστοσύνη και αυτοπεποίθηση όταν έχουν γονείς που αγαπιούνται μεταξύ τους. Η σχέση του ζευγαριού προηγείται από τη σχέση που έχουν οι ίδιοι με τα παιδιά τους, και οι γονείς είναι αυτοί που μέσα από τη συμπεριφορά τους θα δώσουν το καλό παράδειγμα στα παιδιά. Αν και οι διαφωνίες είναι αναπόφευκτες και φυσιολογικές σε οποιαδήποτε σχέση, οι φωνές, οι υβριστικοί χαρακτηρισμοί, οι απειλές και η βία πληγώνουν τα παιδιά και μπορούν να δημιουργήσουν ψυχολογικά τραύματα που σε αρκετές περιπτώσεις τα συνοδεύουν για μια ζωή.

Η θετική επικοινωνία στην οικογένεια και η καλλιέργειά της σε όλες τις εμπειρίες της ζωής είναι κλειδί για να διατηρηθεί μια ισορροπημένη σχέση. Η αγάπη, η ευγένεια, ο σεβασμός και η εκτίμηση μεταξύ των μελών, είναι αναπόσπαστα κομμάτια της επιτυχημένης λειτουργίας της οικογένειας. Όταν οι ίδιοι οι γονείς αισθάνονται ευτυχία και πληρότητα τόσο με τον εαυτό τους όσο και με τις σχέσεις τους, τόσο πιο θετικά επηρεάζουν τα παιδιά και τους προσφέρουν μια αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας για να γνωρίσουν τον κόσμο.

Κάποιος είπε πως σε εκατό χρόνια από σήμερα, δε θα έχει καμία σημασία τι αυτοκίνητο οδηγείς ή σε τι σπίτι κατοικείς, αλλά ο τρόπος που επηρέασες τη ζωή ενός παιδιού. Αν και μπορεί να ακουστεί κλισέ αν πούμε πως τα παιδιά είναι το μέλλον αυτού του τόπου, πότε αυτό δεν ήταν τόσο αληθινό όσο στους σημερινούς καιρούς που διανύουμε, και αυτό είναι που θα πρέπει να θυμούνται οι γονείς!

Νίκος Ξανθόπουλος: Η ανάρτηση που ξεσήκωσε επιθέσεις από συγγενείς του. Οικογενειακές διαμάχες

Πατρότητα: καθοριστικός ο ρόλος του πατέρα στην εξέλιξη των παιδιών